Ο Καβαφης και εμείς ....

Του Μιχάλη Τζανάκη

           Κάθε μας συζήτηση πλέον περιστρέφεται γύρω απ το ρήμα «έρχεται». Όλοι μας περιμένουμε να «έρθει» κάτι. Ίσως ο απειλητικός χειμώνας, ίσως η χριστιανική πίστη, ίσως το «dum spiro, spero», ίσως η εναγώνια απορία μας για το πού και πότε θα πιάσουμε επιτέλους «πάτο» επιτείνουν την αγωνία μας για τον «ερχομό». Έρχεται η δόση, έρχονται επενδύσεις, έρχεται ανάπτυξη, έρχεται φτώχεια, πείνα, καταστροφή, έρχεται το καλό ή το κακό αναλόγως με την οπτική του καθενός μας. Κι όμως μάλλον όλοι μας αγνοούμε τι ακριβώς «έρχεται». Μια κοινωνία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «τελειωμένη», όσο δεν αφυπνίζεται και δεν αντιλαμβάνεται τον πραγματικό επερχόμενο «κίνδυνο».

            Ο Αλεξανδρινός κάτι έχει να πει και γι αυτό….

Κωνσταντίνος Καβάφης «Τελειωμένα»

Μέσα στον φόβο και στες υποψίες,

με ταραγμένο νου και τρομαγμένα μάτια,

λυώνουμε και σχεδιάζουμε το πώς να κάμουμε

για ν’ αποφύγουμε τον βέβαιο

τον κίνδυνο που έτσι φρικτά μας απειλεί.

Κι όμως λανθάνουμε, δεν είν’ αυτός στον δρόμο•

ψεύτικα ήσαν τα μηνύματα

(ή δεν τ’ ακούσαμε, ή δεν τα νοιώσαμε καλά).

Άλλη καταστροφή, που δεν την φανταζόμεθαν,

εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας,

κι ανέτοιμους — πού πια καιρός — μας συνεπαίρνει.

           Η ελληνική κοινωνία φαίνεται να χει περιέλθει σε μια αφασιακή κατάσταση πλήρους σύγχυσης, ανάλογη μ αυτήν που περιγράφει ο Κ. Καβάφης στο ποίημα του «τελειωμένα». Για να φτάσουμε σ αυτό το σημείο έγιναν επισταμένως οι προετοιμασίες ξεκινώντας απ την ενοχοποίηση, περνώντας στηντρομοκράτηση και φτάνοντας στη μοιρολατρική προσμονή.

           Θεατές ενός «θεάτρου του παραλόγου», αναμένουμε άραγε τι; Έναν αδιόρατο «κίνδυνο που φρικτά μας απειλεί;», τον οποίο κατά τα άλλα αδυνατούμε να προσδιορίσουμε.

           Άλλωστε «μέσα στο φόβο και στες υποψίες», με «ταραγμένο νου» διαρκώς, αλλά και «τρομαγμένα μάτια», απ τα απανωτά χτυπήματα, πορευόμαστε χωρίς μπούσουλα, χωρίς προορισμό σ ένα χάος.

           Κι όμως οι κίνδυνοι είναι πολλοί, δεν είναι ένας. Ο «εχθρός» δεν είναι οι «προδότες» πολιτικοί κι οι «ανθέλληνες» Ευρωπαίοι. «Εχθρός» μας πρωτίστως είναι το διαρκές κοινωνικό «βέρτιγκο», που ανέχεται τους παραπάνω να ομνύουν στην «ανάπτυξη», στη «δόση»,στην «ανταγωνιστικότητα» και κανείς να μην αντιδρά και να μη βλέπει τον πραγματικό κίνδυνο. Όχι δεν είναι η χρεοκοπία, το μέγιστο κακό, δεν είναι το οικονομικό κραχ, δεν είναι η ανεργία, η εφεδρεία, οι περικοπές, η διάλυση του νεοελληνικού σαθρού κράτους, που απ τη σύσταση του υπήρξε παρασιτικό, ξενόδουλο και διεφθαρμένο.

           Η «καταστροφή, που δεν τη φανταζόμεθαν» κι έτσι «εξαφνική, ραγδαία πέφτει επάνω μας, κι ανέτοιμους μας συνεπαίρνει», είναι η απάλειψη απ την πολιτική ορολογία των λέξεων ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ΗΘΙΚΗ, ΖΩΗ. Απωλέσαμε οτιδήποτε είχαμε «παντιέρα» μέχρι πρότινος. Δημοκρατία, Ελευθερία, Δικαιοσύνη και κυρίως την Αριστοτελική Λογική. Το χειρότερο βέβαια δεν είναι η απώλεια αυτών, αλλά η αποδοχή της απώλειας.

            Δεν αναφερόμαστε και δεν ανησυχούμε για τα τεκταινόμενα, γιατί χάνεται κάθε έννοια ανθρωπισμού και βάλλεται η υπέρτατη αξία που είναι η ζωή. Καθένας μας αφηγείται το προσωπικό του «δράμα» που σχετίζεται με το τι ακριβώς έχασε, και την αντιπαραβάλλει με μια άλλη αφήγηση κάποιου άλλου ανθρώπου, ώστε να παρηγορηθεί ή ν ανησυχήσει περισσότερο. Εθιστήκαμε να παρακολουθούμε τηλεοπτικώς θλιβερά ανθρωπάκια να διαξιφίζονται, για το ποια είναι η εναλλακτική λύση και ποια είναι η ασφαλέστερη πηγή χρηματοδότησης. Αυτός, ακριβώς, είναι ο μεγαλύτερος εγκλωβισμός μας, αυτό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο ν αποδράσουμε απ τα «Τείχη» (άλλο σπουδαίο ποίημα του Καβάφη).