Ευγένιος Ιονέσκο (1909-1994)
Από το πρόγραμμα της παράστασης «Αμεδαίος ή Πώς να το ξεφορτωθούμε» που ανέβασε το Εθνικό Θέατρο το 1981. https://cb.run/xAfI
1909-1916: Ο Ευγένιος Ιονέσκο γεννιέται στις 26 Νοεμβρίου του 1909 στη Σλάτινα της Ρουμανίας, περίπου 150 χλμ. από το Βουκουρέστι. Πατέρας του είναι ο σπουδαστής Νομικής Ευγένιος Ιονέσκο και μητέρα του η γαλλικής καταγωγής Τερέζ Ιπκάρ. Ο Ιονέσκο βαφτίζεται χριστιανός ορθόδοξος, δόγμα στο οποίο θα παραμείνει πιστός έως τον θάνατό του, παρότι για μεγάλες περιόδους της ζωής του είναι σκεπτικιστής απέναντι στη μεταφυσική. Λίγο μετά τη γέννησή του, η οικογένειά του εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου ο πατέρας του σπουδάζει Νομικά. Το 1911 γεννιέται η αδελφή του Μαριλίνα και το 1912 ο αδελφός του Μιρσέα, ο οποίος όμως πεθαίνει μόλις δεκαοκτώ μηνών. Το 1916 και ενώ έχει ξεσπάσει ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, ο πατέρας του επιστρέφει στη Ρουμανία, όμως η υπόλοιπη οικογένεια παραμένει στο Παρίσι. Μετά τη λήξη του πολέμου ο πατέρας Ιονέσκο συνεχίζει να αγνοείται και οι συγγενείς του πιστεύουν ότι σκοτώθηκε στο μέτωπο. Στην πραγματικότητα, δεν είχε καν λάβει μέρος στον πόλεμο. Στη διάρκειά του, εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Βουκουρέστι, παντρεύτηκε ξανά και εργάστηκε ως γενικός επιθεωρητής της αστυνομίας.
1917-1919: Ο Ιονέσκο αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας εξαιτίας της αδύναμης κράσης του. Η μητέρα του τον στέλνει στη γαλλική επαρχία (στη Μαγιέν), όπου ο Ιονέσκο ζει δύο ήρεμα χρόνια φιλοξενούμενος μιας τοπικής οικογένειας. Μελετητές του έργου του αναφέρουν ότι αυτή ήταν και η πιο ευτυχισμένη περίοδος ζωής του.
1919: Μετά το διαζύγιο των γονιών του, ο πατέρας του αποκτά την κηδεμονία του γιου του. Ο Ιονέσκο εγκαθίσταται στο Βουκουρέστι μαζί με την αδελφή του. Μαθαίνει ρουμανικά και φοιτά αρχικά στο Κολλέγιο του Αγίου Σάββα και μετά στο Κολλέγιο της Κραϊόβα. Κατά την περίοδο αυτή, οι σχέσεις του με την νέα οικογένεια του πατέρα του είναι τεταμένες, ειδικά η σχέση του με την ετεροθαλή αδελφή του.
1928: Παρά τις επιθυμίες του πατέρα του που τον προορίζει να σπουδάσει μηχανικός, ο Ιονέσκο στρέφεται στη λογοτεχνία και την ποίηση. Την ίδια χρονιά δημοσιεύεται το πρώτο του ποίημα στην επιθεώρηση Bilete de papagal. Από το 1929 έως το 1933 σπουδάζει γαλλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου. Το 1930 δημοσιεύει στην επιθεώρηση Zodiac το πρώτο του κριτικό κέιμενο για το αυτόχειρα Ρουμάνο ποιητή Ιλάριε Βόρονκα (1903-1946). Μέχρι το 1935 δημοσιεύει κείμενά του στις επιθεωρήσεις Vremea (Χρόνος), Azi (Παρόν), Floarea de Foc (Λουλούδι της Φωτιάς), Viata Literara (Λογοτεχνική Ζωή) καθως και στο αντιφασιστικό περιοδικό Critica. Το 1931 δημοσιεύει το ποιητικό έργο Elegii pentru fiinte mici (Ελεγείες για μικροσκοπικά πράγματα).
1934: Δημοσιεύει τη συλλογή κριτικών δοκιμίων Nu (Όχι). Τα κείμενα αυτά προκαλούν σκάνδαλο στους λογοτεχνικούς κύκλους της Ρουμανίας. Ο Ιονέσκο, με το σαρκαστικό του ύφος, βάλλει κατά της κατεστημένης ελίτ των Ρουμάνων λογοτεχνών της εποχής (Τούντορ Αργκέζι, Ίον Μπάρμπου, Καμίλ Πετρέσκου, Μιρσέα Ελιάντ) κατηγορώντας τους για συντηρητισμό.
1936: Παντρεύεται τη Ροντίτσα Μπουριλεάνου. Περνούν τον μήνα του μέλιτος στην Κωνστάντζα και στην Ελλάδα. Η μητέρα του πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο. Εργάζεται ως καθηγητής γαλλικών στην πόλη Τσερναβόντα και παραδίδει σεμινάρια στο Βουκουρέστι. Διορίζεται στο υπουργείο Παιδείας της Ρουμανίας.
1937-1939: Αναλαμβάνει υπεύθυνος του τμήματος κριτικής της επιθεώρησης Facla, ενώ δημοσιεύει άρθρα του στην καθημερινή εφημερίδα Rampa (Η Σκηνή) και στο περιοδικό Parerile Libere (Ελεύθερες Γνώμες). Το 1938 λαμβάνει κρατικό δάνειο προκειμένου να εγκατασταθεί στο Παρίσι για να υποστηρίξει τη θέση του για το διδακτορικό του με θέμα Το ζήτημα της αμαρτίας και το ζήτημα του θανάτου στη γαλλική ποίηση από την εποχή του Μποντλέρ (διατριβή την οποία ποτέ δεν ολοκλήρωσε). Το 1939 συνδέεται με τους κύκλους της επιθεώρησης Esprit.
1940-1945: Με το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου πολέμου επιστρέφει στο Παρίσι και εργάζεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το 1942 γυρνά στη Γαλλία μαζί με τη γυναίκα του. Εγκαθίστανται στη Μασσαλία, ζουν σε ξενοδοχείο και αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Ασχολείται για τα προς το ζην με τη μετάφραση. Διορίζεται στο πολιτιστικό τμήμα της Βασιλικής Πρεσβείας της Ρουμανίας. Τον Αύγουστο του 1944 γεννιέται η κόρη του Μαρί-Φρανς.
1945-1949: Ασχολείται συστηματικά με τη γαλλική μετάφραση έργων του Ρουμάνου ποιητή Ουρμόζ, ο οποίος θεωρείται πρόδρομος του σουρεαλισμού, της λογοτεχνίας του παραλόγου και της αντι-πρόζας. Το 1948 πεθαίνει ο πατέρας του, με τον οποίον ο Ιονέσκο έχει διακόψει σχέσεις. Γράφει το θεατρικό έργο Η φαλακρή τραγουδίστρια, που ανεβαίνει για πρώτη φορά τον Μάιο του 1950 στο Théâtre des Noctambules στο Παρίσι σε σκηνοθεσία του Νικολά Μπατάιγ. Το έργο δεν γνωρίζει ιδιαίτερη επιτυχία όμως κερδίζει τον θαυμασμό ορισμένων διανοουμένων. Ο Ιονέσκο συνδέεται φιλικά με τον Αντρέ Μπρετόν, τον Λουίς Μπουνιουέλ, τον Αρτίρ Αντάμοφ κ.ά. Λαμβάνει τη γαλλική υπηκοότητα.
1950-1958: Υποδύεται τον χαρακτήρα του Στεφάν Τροφίμοβιτς στη θεατρική διασκευή των Δαιμονισμένων του Ντοστογιέφσκι από τον σκηνοθέτη Νικολά Μπατάιγ. Η ροπή του προς την περιπέτεια και τον νιχιλισμό τον ωθεί στο να γίνει μέλος του επονομαζόμενου Κολεγίου της Παταφυσικής, στο οποίο είναι επίσης μέλη οι Μπορίς Βιάν, Ρεϊμόν Κενό, Μαρσέλ Ντισάν και Ζακ Πρεβέρ. Κείμενά του δημοσιεύονται στην επιθεώρηση Cahiers du Collège de Pataphysique. Στο διάστημα αυτό γράφει μια σειρά από τα πιο γνωστά θεατρικά έργα του: Les Salutations (1950), La Leçon (Το Μάθημα, 1951), Les Chaises (Οι Καρέκλες, 1952), Le Maître (Ο αρχηγός, 1953), Victimes du devoir (Θύματα του καθήκοντος, 1953), La Jeune Fille à marier (1953), Amédée ou Comment s'en débarrasser (Αμεντέ, 1954), Jacques ou la soumission (Ο Ζακ ή η υποταγή, 1955), Le Nouveau Locataire (Ο Καινούριος Νοικάρης, 1955), Le Tableau (1955), L'Impromptu de l'Alma (1956), L'avenir est dans les œufs (1957), Tueur sans gages (Δολοφόνος χωρίς ανταμοιβή, 1958), Rhinoceros (Ρινόκερος, 1959) κ.ά. Την ίδια περίοδο εμπλέκεται σε μια από τις πιο γνωστές πολεμικές της σύγχρονης θεατρικής ιστορίας και με μια σειρά από δημοσιεύματα, αντιπαρατίθενται σφοδρά με τον Άγγλο κριτικό θεάτρου του Observer, Κένεθ Τάιναν.
1960-1964: Γράφει τα έργα Apprendre à marcher (1960), Délire à deux (1962), Le Roi se meurt (Ο βασιλιάς πεθαίνει, 1962), Le Piéton de l'air (Ο πεζός στον αέρα, 1963), La Soif et la faim (Η δίψα και η πείνα, 1964).
1966: Συμμετέχει σε μια ιστορική performance στο Théâtre de France, κατά την οποία ο Ιονέσκο και οι Μαρία Κασαρές και Ζαν-Λουί Μπαρό διαβάζουν κείμενα από έργα τα οποία αυτοσχεδιάζουν επιτόπου.
1969-1970: Του απονέμεται το μετάλλιο του Μονακό. Τον Δεκέμβριο του 1969 τιμάται με το Μεγάλο Εθνικό Βραβείο Θεάτρου της Γαλλίας. Τον Ιανουάριο του 1970 γίνεται μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.
1971-1980: Δίνει διαλέξεις και παρουσιάζει θεατρικές παραστάσεις σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Τιμάται με πλήθος βραβείων και αναγορεύεται επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Γουόργουικ και του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. Του απονέμεται το μετάλλιο Μαξ Ράινχαρτ στη διάρκεια των εορτασμών για τα πενήντα χρόνια του Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ. Τον Αύγουστο του 1978 πραγματοποιείται σε κάστρο της Νορμανδίας το δεκαήμερο φεστιβάλ La Décade Ionesco, στο οποίο συμμετέχουν κορυφαίοι μελετητές του έργου του από όλο τον κόσμο (Ρότζερ Μπέσκι, Μιρσέα Ελιάντ, Μάρτιν Έσλιν, Εμανουέλ Ζακάρ, Ιβ Μορό, Κολέτ Βέιλ κ.ά.). Οι εισηγήσεις του συνεδρίου δημοσιεύονται στον τόμο Ionesco: Situation et perspectives. Γράφει τα έργα Jeux de massacre (Το παιχνίδι της σφαγής, 1970), Macbett (Μακμπέτ, 1972), L'Homme aux valises (1975), Voyage chez les morts (1980).
1982-1987: Το Δεκέμβριο του 1982, με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση της Βιρτζίνια Γουλφ, ανεβάζει στο Μουσείο Πομπιντού τη θεατρική παράσταση Freshwater . Τα επόμενα δύο χρόνια η ίδια παράσταση ανεβαίνει σε θεατρικές σκηνές της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου καθώς και στο Φεστιβάλ του Σπολέτο. Στο μεταξύ η υγεία του έχει επιβαρυνθεί. Το 1984 πέφτει σε διαβητικό κώμα για δύο μέρες και νοσηλεύεται για μεγάλο διάστημα. Παρόλα αυτά, τον επόμενο χρόνο ταξιδεύει για διαλέξεις στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Το 1985 τιμάται με το Διεθνές Βραβείο Σύγχρονης Τέχνης του Μόντε Κάρλο, ενώ ορίζεται μέλος της κριτικής επιτροπής της Μπιενάλε της Βενετίας. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου του απονέμεται στο Σικάγο το βραβείο Τ. S. Elliott - Ingersoll παρουσία του νομπελίστα Σολ Μπέλοου. Τον Μάρτιο του απονέμεται το μετάλλιο της Πόλης του Παρισιού.
1989-1994: Ασχολείται με την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρουμανία, στην οποία επιθυμεί να ταξιδέψει για να συνδράμει το κίνημα κατά του καθεστώτος Τσαουσέσκου. Όμως, το 1989 αντιμετωπίζει ξανά προβλήματα υγείας και νοσηλεύεται εκ νέου. Η κόρη του διαβάζει στη θέση του ένα κείμενο-καταπέλτη κατά της ρουμανικής κυβέρνησης. Το Μάρτιο του ίδιου χρόνου συνυπογράφει μαζί με τον Σάμουελ Μπέκετ και άλλους 710 συγγραφείς την παγκόσμια διακήρυξη του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση. Του απονέμεται το Βραβείο Μολιέρου. Στις 28 Μαρτίου του 1994 πεθαίνει στην οικία του στο Παρίσι. Η σορός του ενταφιάζεται στο κοιμητήριο του Μονπαρνάς.
